De zilverrug in een familiegroep is de leider. In het wild geldt dat hij bepaalt wat de groep doet. In dierentuinen zijn hun taken (deels vanwege de beperktere ruimte die ze hebben, deels vanwege het feit dat ze -al dan niet op vaste tijden- eten krijgen van hun verzorgers) net iets anders.
Om te beginnen: in iedere familiegroep is er maar 1 volwassen man. In het wild is dat anders; dat scheelt dan wel per (onder)soort. Bij de berggorilla zijn er wel eens meerdere broers die samen een groep leiden. Meer daarover kun je online vinden.
De volwassen man kenmerkt zich door zijn grijze haren. Deze grijze haren heeft hij op het grote deel van zijn rug en de westeljke gorilla heeft ook een 'grijze broek', waar een berggorilla alleen een grijze band over zijn rug heeft.
Veel mensen roepen in dierentuinen 'kijk die ouwe' (of woorden van gelijke strekking), maar de grijze haren hebben niks met de leeftijd te maken! Zodra een jongeman bij een aantal vrouwtjes komt te leven, gaan de hormonen aan het werk en wordt hij grijs. Stel dus dat een mannetje op 10-jarige leeftijd uit een familiegroep verhuist naar een eigen groep (regelmatig nadat de vorige zilverrug overleden is, maar ook als er een nieuwe groep wordt gevormd in dierentuinen), dan wordt hij langzaam aan grijs. Die grijze haren kan hij dan hebben op 11 jarige leeftijd.
Ik weet even niet meer waar, maar ergens wordt verteld dat het te vergelijken is met baardgroei bij mensen. Nu is dat mijns inziens ook niet helemaal juist, want die baardgroei is er volgens mij ongeacht of de jongen in kwestie nog thuis bij vader woont of niet. Bij een jong volwassen gorilla (in principe altijd de oudste zoon van de zilverrug) wordt de groei, en dan met name de groei van de kam en het grijs worden, wat onderdrukt als hij nog bij zijn vader woont.
Sinds enige tijd (2022) is er een dierentuin die ik bezoek waar de oudste zoon van de zilverrug wordt aangezien als zilverrug door bezoekers. Dat is dan als pa niet in beeld is. Komt vader in beeld, dan is er vaak twijfel. Vaak zeggen mensen dan alsnog dat zoon de leider is. Ik praat er dan met ze over. Voor wie zich afvraagt, gaat dat nog goed met die 2? Ja en nee. Ik ben er niet heel vaak, maar als ik er ben zie ik geen tot weinig ruzie. Vooral als ze binnen zitten is het er wel volgens mij. Althans, binnen heb ik het nu al 2 keer gezien en buiten nog nooit. Feitelijk beide keren dat ik ze binnen heb gezien. Gelukkig zitten ze vaker buiten. Buiten is het groot. Daar kan zoon uit de buurt blijven van pa en dat doet hij ook. Heel verstandig van hem.
Ik vind het altijd leuk als ik 'die ouwe' hoor in Zoo Antwerpen, Artis of Blijdorp. Daar is de zilverrug namelijk de jongste van de volwassenen. De mensen zijn nogal verbaasd als ik dat vertel. De andere opmerking 'die dikke' laat me steeds weer zuchten. Ik vind dik een negatief woord. Dat komt omdat ik het verbind aan vet. Daarvan is bij de gorilla's (sommige uitzonderingen daargelaten, maar dan is het ook geen kwestie van vet, maar van te veel en/of verkeerd eten) geen sprake.
Wat doet een zilverrug (in de dierentuin) precies? Hij houdt de boel -vaak liggend, maar ook zittend- in de gaten en grijpt in wanneer nodig. En dat is nodig als er onrust/ruzie is. Vooral als dat tussen zijn vrouwtjes is. Gelukkig is dat niet vaak, maar als het is, dan sust hij die ruzie door 1 van de 2 op de grond te duwen en een beet te geven. Dat is dan (over het algemeen) het vrouwtje wat laagst in rang is. Dan geef ik even wat voorbeelden van Burgers' Zoo. Daar was eind 2013 Makoua het hoogste in rang. Nimba, voorheen de nummer 1, was het laagst in rang. In de tijd dat Nimba hoogst in rang was, presteerde madam het om te kuchen als een ander vrouwtje te dicht bij haar eten kwam. Mijn mening: die ander kwam dan echt niet te dichtbij, maar mevrouw maakte gebruik van haar positie. Zodra ze kuchte kwam Bauwi in actie. Toen was het dus Makoua die regelmatig kuchte. Zij deed dat wèl als een ander vrouwtje te dichtbij kwam. En dan pakte Bauwi dus dat ander vrouwtje aan. Zoals het voorheen regelmatig Nimba / Makoua was, was het toen regelmatig Makoua / Nimba. Maar soms is het al voldoende (voor iedere zilverrug in dierentuinen bedoel ik dan) dat hij opstaat, zich groot maakt en eens goed richting de ruzie makende dames kijkt. Ze gaan een afstraffing liever uit de weg. Is er ruzie met gekrijs, dan is het vaak een ander verhaal; dan moet hij echt in actie komen.
Als een kind ruzie heeft met een ander kind, grijpt de zilverrug niet in! De hele opvoeding en alles wat met de kinderen te maken heeft, is de taak van de moeder. Ook als een vrouwtje ruzie heeft met haar eigen kind of kind van een ander (wat zelden gebeurt) dan bemoeit de zilverrug zich er niet mee. Dat behoort ook niet tot zijn takenpakket. Nu zag ik op 27 mei 2021 wel dat Makula, de toenmalige leider van GaiaZOO, in moest grijpen. Dat was wel bijzonder. Zijn belangrijkste vrouw viel zomaar uit het niets zijn oudste kind aan (niet haar kind overigens). Het verbaasde me dat hij in ging grijpen en ik was heel benieuwd wie hij zou straffen. Want zou hij het wel goed gezien hebben; toen het gebeurde zat hij nou ook weer niet zo dichtbij de 2 ruziemakers. Zou hij niet het slachtoffer straffen, omdat de dader nu eenmaal zijn belangrijkste vrouw was. Nou, hij strafte de dader!! Dat maakte me zo blij.
Naast ingrijpen bij conflicten is de zilverrug degene die waar het eten betreft alles op mag eisen wat hij wil en hij doet dat soms ook (vooral als het echt zijn lievelingseten is). Over het algemeen geldt dat het eten in een straal van een x-aantal meter rondom waar hij gaat zitten van hem is. De anderen komen niet in de buurt! En als hij een ander ziet met lekker eten, dan staat hij op en gaat hij dat halen. Ja, halen, niet afpakken, want geloof me: iedere andere gorilla in een groep laat direct vallen wat hij/zij vast heeft. Heeft hij dan 'zijn plek' verlaten, dan zie je de brutaalste individuen daar het een en ander weghalen.
Iedere zilverrug heeft zijn eigen karakter en speelt wel of niet met zijn kinderen. In het wild komt het geregeld voor zie ik wel eens op diverse Facebookgroepen. In de dierentuinen die ik bezoek spelen sommige zilverruggen wel, sommige niet met hun kinderen. Kort voor het overlijden van Gyasi in Apenheul, speelde zij soms ook met Bao Bao. Helaas heb ik dat zelf niet kunnen waarnemen. In Zoo Krefeld heb ik eens 2 van de 3 senioren met elkaar zien spelen. Zilverrug Massa met dame Tumba. Ik heb dat toen gefilmd, klik hier om het te zien.
In dierentuinen met vrijgezellengroepen vind je meerdere zilverruggen. De ontwikkeling van 'zwartrug naar zilverrug' is ook daar bij de mannetjes. Zo zijn de jongens in Beekse Bergen inmiddels allemaal al enkele jaren (mooi) grijs. Dus de hormonen doen ook daar hun werk. Ook in deze vrijgezellengroepen geldt dat er 1 boven de anderen staat trouwens. Echte taken heeft deze 'baas' niet echt. Hij kan wel eten opeisen dan wel op proberen te eisen. Ze hebben het mijns inziens een stuk makkelijker dan een zilverrug in een familiegroep.
Iedere zilverrug heeft een 'punthoofd'. Zijn kaakspieren zitten eronder; aan de zogenoemde botkam zitten die spieren gehecht. Let maar eens op als een zilverrug zit te eten: dat punthoofd beweegt. Iemand vroeg me eens waarom hij dat heeft. Ik moet bekennen dat ik het even op moest zoeken. Het antwoord: 'gorilla's zijn planteneters en voor het fijnmalen van bladeren en eten van schors is veel kracht nodig'. De vrouwtjes eten dat natuurlijk ook, maar de leiders eten over het algemeen meer dan vrouwen. Zij moeten groot en sterk zijn om de groep te kunnen leiden.
Dan nog even over een belangrijk deel: de penis van een zilverrug. Die is niet goed te zien. Hoe vaak ik al zilverruggen recht voor mijn neus op hun rug heb zien liggen met hun benen wijd: niks te zien! In relaxte stand is het zo ontzettend klein en er zit een hoop haar voor; zijn ze seksueel opgewonden dan is het maar een centimetertje of 4. De reden dat ze niet groot geschapen zijn is omdat ze geen concurrentie hebben. In iedere groep is er maar 1 volwassen man en hij hoeft zich dus niet te bewijzen om te mogen paren. Dat is bij andere mensapen een ander verhaal; dan noem ik de chimpansee. Daar zitten meerdere mannen in een groep.
Eén keer heb ik Bokito 'in vrolijke toestand' gezien (hij was aan het kijken naar een groepje bezoeksters naast me, die op leeftijd waren). Van zijn toestand heb ik natuurlijk meteen een foto gemaakt. Het grappige was dat toen ik die foto op mijn Facebook plaatste, iedereen dacht dat het zijn tepel was.
Typisch voor een zilverrug is ook de lucht die hij af en toe afscheidt. Dit zijn dan feromonen die vrijkomen. Veel mensen vinden het heel vies; ik vind het wel wat hebben. Dat luchtje is er bij verschillende vormen van 'opwinding' en dus niet (alleen) bij seksuele opwinding.
Ik heb de afgelopen jaren de ontwikkeling van twee jongemannen gevolgd (beiden vanaf 2016). De één betreft Matadi in Zoo Antwerpen. Hij arriveerde daar op 24 februari 2016 als 12-jarig jochie. Inmiddels is hij al flink veranderd.
Maar hij is niet zo extreem veranderd als de tweede jongeman die ik gevolgd heb. Dat is Komale in Beekse Bergen. Hij kwam daar aan op 13 juli 2016 als 9-jarige; ten tijde van het typen van deze tekst (eind oktober 2022) is hij 15; hij viert zijn verjaardag op 15 december. Hieronder een fotoserie van kort na zijn aankomst tot vrij recent. Beide zilverruggen volg ik nog trouwens.
Het mooiste was om hem te zien na 2 maanden lockdown begin 2020. Toen was het echt zo van 'wowwwwwwwwwwww'. Oordeel zelf.
Na de langere lockdown (medio december 2020 - medio mei 2021) zag ik het verschil minder.
